დუშეთი ამინდი

ამინდი დუშეთში

სხვადასხვა პერიოდის ტაძრები, ციხე-სიმაგრეები და ფიქლით ნაგები ბანიანი სახლები უამრავ მნახველს იზიდავს. საოცარ შთაბეჭდილებას ახდენს დუშეთის ბუნების მშვენიერება, მაღალი მთები, ხეობები, ჩანჩქერები და მრავლად მიმობნეული, პატარა, მაგრამ განსაკუთრებული სილამაზის ტბები. შესანიშნავია ადგილობრივი კურორტები მთაში დასვენების მოყვარულთათვის. რაიონში ფუნქციონირებს ბიბლიოთეკები, 4 თეატრი და 4 მუზეუმი. მუნიციპალიტეტში წამყვანი დარგია სოფლის მეურნეობა, ძირითადად მისდევენ მეცხოველეობას, მეხილეობას, მებოსტნეობას, მევენახეობას.

დუშეთის მუნიციპალიტეტი აღმოსავლეთ საქართველოში, მცხეთა-მთიანეთისმხარეში მდებარეობს. მისი ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი დუშეთი. იგი დაყოფილია 18 ადმინისტრაციულ ერთეულად, ესენია: ქ. დუშეთის, ჟინვალის, ჭონქაძის, ბაზალეთის, მჭადიჯვრის, გრემისხევის, ჭოპორტის, ლაფანაანთკარის, ხეობის, ანანურის, ჭართლის, ფასანაურის, გუდამაყრის, ქვეშეთის, მაღაროსკარის, უკანაფშავის, ბარისახოს და შატილის ადმინისტრაციეული ერთეულები. მუნიციპალიტეტს სამხრეთით ესაზღვრება მცხეთის მუნიციპალიტეტი, დასავლეთით — კასპისა და ახალგორის, ჩრდილოეთით რუსეთის ფედერაცია და ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, აღმოსავლეთით ახმეტისა და თიანეთის მუნიციპალიტეტები.

დუშეთი მცხეთა-მთიანეთის მხარის ყველაზე დიდი ადმინისტრაციული ერთეულია. რაიონის ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი საშუალო და მაღალმთიანია. მცირე ფართობზე არის დაბალმთიანი ადგილებიც, კერძოდ: ბაზალეთის პლატო, დუშეთის ქვაბული და შიდა ქართლის ვაკე. მუნიციპალიტეტში მჭიდრო ჰიდროგრაფიული ქსელია, აქ არის მდინარეები, ტბები, მყინვარები და მიწისქვეშა წყლები. მთავარ სამდინარო ქსელს ოთხი არაგვი ქმნის. დუშეთის მთავარი ტბებია ბაზალეთისა და აბუდელაურის ტბები. მდინარე არაგვზე ჟინვალის წყალსაცავია აგებული. რაიონში გვხვდება მინერალური წყლები.

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული ჰავის ოლქშია მოქცეული და ახასიათებს სიმაღლებრივი ზონალურობა. დაბალ ნაწილში ჰავა ზომიერად ნოტიოა, ზომიერად ცივი ზამთრით და ხანგრძლივი თბილი ზაფხულით, ხოლო 3300-3400 მეტრის ზემოთ მაღალი მთის ჰავა მარადიული თოვლითა და მყინვარებით. საშუალო წლიური ტემპერატურაა 9,7 °C, იანვრისა კი -1,4 °C, ხოლო ივლისის – 20,4 °C.

დუშეთი ძალიან საინტერესო და მრავალფეროვანი რაიონია როგორც ბუნების მხრივ, ასევე კულტურით. აქ მრავალი მნიშვნელოვანი და უნიკალური კულტურული ძეგლია: ტაძრები, ციხე-სიმაგრეები, ნასოფლარები და რელიგიური დატვირთვის მქონე ნიმუშები. განსაკუთრებით ცნობილია ანანურის ტაძარი და ციხე, ბოდორნისა და მჭადიჯვრის ეკლესიები და ფშავ-ხევსურეთისა და მთიულეთის სოფლებში შემორჩენილი საცხოვრისები და კოშკები. მთებზე შეფენილი, ბუნების მთლიანობასთან შერწყმული სოფლები დაუვიწყარი სანახაობაა. დუშეთში მოგზაურობისას აუცილებლად უნდა ეწვიოთ უდიდესი ქართველი პოეტისა და მწერლის ვაჟა-ფშაველას სახლ-მუზეუმს ჩარგალში. ასევე ძალიან საინტერესოა დუშეთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, სადაც დაცულია მასალები ადრებრინჯაოს ხანიდან გვიან შუა საუკუნეებამდე, XIX ს-ის ეთნოგრაფიული ყოფის ამსახველი მასალები, ქსოვილების ნიმუშები – აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის XIX ს-ის ფარდაგები, ხალხური სამოსელი და აქსესუარები, კერამიკის ჭურჭელი, მათ შორის მოჭიქული კერამიკის ნიმუშები), ძვ.წ. VIIIს-ით დათარიღებული საბრძოლო და სამუშაო იარაღი, XX ს-ის დასაწყისის ვერცხლის ქამრები და ხანჯლები.

ბევრი საინტერესო ექსპონატია კორშის ეთნოგრაფიულ მუზეუმშიც. დუშეთის შესანიშნავი ბუნება, ხეობები, ულამაზესი ტბები და იალაღებზე მოსეირნე ნისლები უამრავ ხეტიალის მოყვარულს იზიდავს. თუ სიახლეებს, თავგადასავლებს და შთაბეჭდილებებს ეძებთ, აქ ნამდვილად იპოვნით. განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს აბუდელაურის ფერადი (მწვანე, ლურჯი, თეთრი) ტბები, ბაზალეთის ტბა, ტანიეს ტბა, ხადასხეობა კოშკებითა და ჩანჩქერით და სხვა.